Πληθώρα εκδηλώσεων σε όλη την Ελλάδα διοργανώνονται κάθε χρόνο στη
διάρκεια της εορταστικής περιόδου.
Η ελληνική παράδοση είναι πολύ
πλούσια σε γεύσεις και δρώμενα για τα Χριστούγεννα και την Πρωτοχρονιά.
Παρακάτω, μπορείτε να διαβάσετε τα πιο σημαντικά.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
ΜΑΚΕΔΟΝΙΑ
Κόλιντα Μπάμπω: Είναι ιδιαίτερα προσφιλές έθιμο
στις περιοχές της Πέλλας και της Ημαθίας.
Η ονομασία του σημαίνει
«σφάζουν γιαγιά» και σύμφωνα με αυτό οι κάτοικοι μιας περιοχής ανάβουν
φωτιές και φωνάζουν «Κόλιντα Μπάμπω» για να μάθουν οι άνθρωποι για τη
σφαγή του Ηρώδη και να προστατευτούν.
Πρόκειται όμως, ουσιαστικά, για
κάλαντα που ψάλλονται στις περισσότερες περιοχές της Μακεδονίας, άλλοτε
από παιδιά, άλλοτε από νέους, άλλοτε από ηλικιωμένους που δέχονται για
κέρασμα γλυκίσματα, μελομακάρονα, καρύδια και κρασί.
Μεταμφιέσεις: Λέγονται ραγκούτσια στη Χαλάστρα της
Θεσσαλονίκης, ρουγκάτσια στην Ημαθία, ραγκουτσάρια στην Καστοριά,
μπουμπουσάρια στη Σιάτιστα Κοζάνης, μωμόγεροι στο Κιλκίς και την Κοζάνη,
κουδουνοφόροι στο Σοχό, αράπηδες και μπομπόγερα στη Δράμα.
Η παράδοση της Μακεδονίας για τα ραγκούτσια αναφέρει ότι επί
τουρκοκρατίας οι τουρκικές αρχές αδυνατούσαν να αστυνομεύσουν τις
περιοχές από τις επιθέσεις ληστών και για το λόγο αυτό ανέθεταν σε
ομάδες Ελλήνων να προφυλάξουν τους κατοίκους.
Έτσι, νέοι από χωριά της
περιοχής γύριζαν τις μέρες του 12ήμερου τα χωριά, ντυμένοι με
φουστανέλες, φέροντας σπαθιά και παίζοντας ζουρνάδες και νταούλια.
Ο
ρόλος τους ήταν να προστατεύουν τα χωριά και για το έργο αυτό
εισέπρατταν ως αντίτιμο δώρα ή οτιδήποτε είχαν οι χωρικοί: κρασί, κρέας,
καλαμπόκι και σιτάρι.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
και η ονομασία του προέρχεται από τις λέξεις μίμος ή μώμος και γέρος.
πρωταγωνιστές του φορούν προβιές ζώων και μάσκες ενώ ιδιαίτερο είναι το
ενδιαφέρον ενός δρώμενου όταν συναντώνται διαφορετικές ομάδες μωμόγερων
που οφείλουν να αντιπαρατεθούν σε μια μάχη όπου θα κερδίσει ο καλύτερος
και ο χαμένος θα δηλώσει υποταγή.
ΣΤΕΡΕΑ ΕΛΛΑΔΑ
Το αρραβώνιασμα της φωτιάς: Γίνεται ξημερώματα των
Χριστουγέννων την ώρα που ο λαός την αποκαλεί «ανοιχτή ώρα».
Η νοικοκυρά
βάζει ένα μεγάλο ξύλο στο τζάκι και σύμφωνα με την παράδοση εκείνη την
ώρα ό,τι ζητήσεις – βεβαίως θα πρέπει να αφορά τα παιδιά και όχι τους
παντρεμένους – μπορεί να γίνει. Τα συγκεκριμένα έθιμα συναντώνται σε
πάρα πολλά σημεία της Ρούμελης ιδιαίτερα όμως στη δυτική Φθιώτιδα και
στην ορεινή Δωρίδα.
Το «τάισμα» της βρύσης: Τα μεσάνυχτα της παραμονής
των Χριστουγέννων, στα χωριά της Κεντρικής Ελλάδας, γίνεται το λεγόμενο
«τάισμα» της βρύσης.
Οι κοπέλες του χωριού, λίγες ώρες πριν ξημερώσει
Χριστούγεννα, πηγαίνουν στις βρύσες του χωριού και τις αλείφουν με
βούτυρο και μέλι, με την ευχή όπως τρέχει το νερό να τρέχει και η
προκοπή στο σπίτι τον καινούργιο χρόνο και όπως γλυκό είναι το μέλι,
έτσι γλυκιά να είναι και η ζωή τους. Μ’ αυτή την κίνηση παίρνουν από τη
βρύση το «αμίλητο» νερό.
Για να έχουν καλή σοδειά έφερναν στη βρύση βούτυρο, τυρί, ή ψημένο
σιτάρι ή κλαδί ελιάς, ή όσπρια και φρόντιζαν να φτάσουν εκεί όσο το
δυνατόν νωρίτερα, γιατί, όπως έλεγαν, όποια θα πήγαινε πρώτη στη βρύση,
αυτή θα στεκόταν και η πιο τυχερή ολόκληρο το χρόνο.
Επιστρέφοντας στο σπίτι, οι γυναίκες, έφερναν το καινούργιο νερό,
αφού πρώτα είχαν αδειάσει από τα βαρέλια τους το παλιό.
Η διαδικασία
αυτή της μετάβασης και της επιστροφής στη βρύση, γίνεται σιωπηλά- για
αυτό και ονομάστηκε αμίλητο νερό. Με το «αμίλητο» νερό οι γυναίκες
ραντίζουν τα σπίτια τους, για ευρωστία και καλή τύχη.
ΘΡΑΚΗ
Τα έθιμα των Χριστουγέννων και τα χριστουγεννιάτικα
τραγούδια αποτέλεσαν κομμάτι της συλλογικής μνήμης του Θρακικού
ελληνισμού, διέφεραν πολλές φορές από χωριό σε χωριό, σχηματίζοντας έναν
πυρήνα μιας χειμαρρώδους λαϊκής παράδοσης που εστιαζόταν κυρίως στα
χωριά του βόρειου Έβρου και διατηρήθηκε αναλλοίωτη μέχρι την δεκαετία
του 1970.
Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων, κυρίως τα μικρά παιδιά με
τους μπαμπάδες τους, ξεχύνονταν μέσα στα χωριά κρατώντας χοντρά και
μακριά ξύλα τις γνωστές μας «τζουμάκες» ή «ζουπανίκες».
Τα ξύλα αυτά δεν συμβόλιζαν μόνο τα ραβδιά των ποιμένων της Βίβλου,
ήταν και τα προστατευτικά τους από τις επιθέσεις των σκυλιών. Με αυτές
τις «ζουπανίκες» χτυπούσαν τις πόρτες των σπιτιών για να τους ανοίξουν.
Στο Πύθιο, χωριό της επαρχίας Διδυμοτείχου, τα μικρά παιδιά έβγαιναν στους δρόμους του χωριού, για να πουν τα «κόλιντα».
Λέγαν λοιπόν τα Πυθιωτάκια: «Κόλιντα μπάμπου,τσικ,τσικ,τσικ».
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Στη Νέα Βύσσα, της επαρχίας Ορεστιάδας, τα μικρά παιδιά, κρατώντας
το καθένα από μακριά βέργα, που στην άκρη κατέληγε σε θύσανο, την
παραμονή των Χριστουγέννων, λέγανε το: «Κο,κο,κο-Μπι,μπι,μπι-Τικ,τικ,τικ-Κόλιντρα-Να τη φαν τα σκυλιά-Κι την αλιπούς-Πούφαγε μια πουλιά-Κι έναν κουτσοπέτεινου».
Στα χωριά των προσφύγων από την Ανατολική Θράκη τα αγόρια έλεγαν τα
δικά τους «κόλιντα», σαν αυτό που λένε ακόμα στο Φυλακτό, χωριό του
δήμου Σουφλίου στο νομού Έβρου: «Κόλιντα μπάμπου-Δος μας μια κλουρίτσα-Ας είνι σταρίσια-Ας είνι καλαμποκίσια-Κόλιντα μπάμπου».
«Μπάμπω»: Ήταν το πρώτο φαγητό που θα έτρωγε η
οικογένεια μετά από τη νηστεία των 40 ημερών, μάλιστα το έβραζαν όλη τη
νύχτα σε σιγανή φωτιά για να είναι έτοιμο όταν θα γύριζε η οικογένεια
από την εκκλησία.
«Πουρπούρς»: Πρόκειται για προσφυγικό έθιμο που το
έφεραν το 1922 οι «Σακπασιώτες» από τα εφτά απέναντι χωριά της
Ανατολικής Θράκης, όταν μετεγκαταστάθηκαν στις καινούργιες τους πατρίδες
στη Δυτική Θράκη.
Ο «Πουρπούρης», φορούσε προβιά ή κάπα τσομπάνη μια
μάσκα από νεροκολοκύθα και κουδούνια στη μέση, πήγαινε από σπίτι σε
σπίτι, με τη συνοδεία νέων του χωριού και έλεγε τα χριστουγεννιάτικα
τραγούδια.
ΠΕΛΟΠΟΝΝΗΣΟΣ
Το σπάσιμο του ροδιού: Το πρωί της Πρωτοχρονιάς, η
οικογένεια πηγαίνει στην εκκλησία και ο νοικοκύρης κρατάει στην τσέπη
του ένα ρόδι, για να το λειτουργήσει.
Γυρνώντας σπίτι, πρέπει να
χτυπήσει το κουδούνι της εξώπορτας – δεν κάνει να ανοίξει ο ίδιος με το
κλειδί του – και έτσι να είναι ο πρώτος που θα μπει στο σπίτι, για να
κάνει το καλό ποδαρικό, με το ρόδι στο χέρι.
Μπαίνοντας μέσα, με το δεξί, σπάει το ρόδι πίσω από την εξώπορτα, το
ρίχνει δηλαδή κάτω με δύναμη, για να σπάσει και να πεταχτούν οι ρώγες
του παντού και ταυτόχρονα λέει: «με υγεία, ευτυχία και χαρά το νέο έτος
κι όσες ρώγες έχει το ρόδι, τόσες λίρες να έχει η τσέπη μας όλη τη
χρονιά».
Τα παιδιά μαζεμένα γύρω-γύρω κοιτάζουν οι ρώγες, αν είναι τραγανές και
κατακόκκινες. Όσο γερές κι όμορφες είναι οι ρώγες, τόσο χαρούμενες κι
ευλογημένες θα είναι οι μέρες που φέρνει μαζί του ο νέος χρόνος.
Οι τηγανίδες: Σε όλα τα σπίτια, παραμονές
Χριστουγέννων θα έπλαθαν και θα έψηναν τις τηγανίδες, τα μανιάτικα
λαλάγγια.
Στο σοφρά ή σε κάποιο τραπέζι κοντά στην φωτογονία, η μητέρα
και τα κορίτσια έπλαθαν το έτοιμο ζυμάρι σε χοντρό μακαρόνι, τις
τηγανίδες, και το δίπλωναν τεχνικά στα τέσσερα. Μετά το έριχναν στη
μεγάλη τηγάνα που ήταν γεμάτη καυτό λάδι πάνω στη φωτιά, για να ψηθεί.
Η
πρώτη τηγανίδα, μεγάλη και στρογγυλή με σταυρό στη μέση ήταν του
Χριστού, η δεύτερη παρόμοια του σπιτιού κ.λ.π. Τις ψημένες τηγανίδες τις
έβαζαν μέσα σε μπουρέκια (στρογγυλά μπακιρένια ταψιά) και σε λεκάνες.
Όταν στράγγιζαν καλά τις έβαζαν σε κοφίνια και τις κρεμούσαν ψηλά.
Η ποσότητα του ζυμαριού που θα γινόταν τηγανίδες ήταν αρκετή και πάντοτε
ανάλογη με τον πληθυσμό της φαμελιάς. Η φωτιά για τις τηγανίδες έπρεπε
να είναι δυνατή και να έχει διάρκεια. Γι αυτό ο πατέρας είχε σκίσει
σκίζες τα χοντρά κούτσουρα. Ήταν η καλύτερη καύσιμη ύλη για την
περίπτωση.
ΚΡΗΤΗ
Στη δυτική Κρήτη, η νηστεία του 40ήμερου τηρείται ευλαβικά, ενώ οι εκκλησίες και οι ναοί κατακλύζονται από πιστούς.
Πιο παλιά το βραδύ της παραμονής των Χριστουγέννων έκοβαν κλαδιά και
βλαστούς οι νοικοκυρές και τα πήγαιναν στο σπίτι. Τα έβαζαν σε ποτήρι
με νερό και προσμονούσαν να ανθίσουν.
Το προζύμι και το Χριστόψωμο είχαν
ξεχωριστή θέση σε κάθε σπίτι, ενώ το «ανάθρεμμα» του χοίρου που
σφάζονταν την παραμονή κυριαρχούσε στα περισσότερα χωριά. Την δεύτερη
μέρα των Χριστουγέννων από το κρέας του χοίρου παρασκεύαζαν λουκάνικα,
απάκια, πηχτή, σύγκλινο, ομαθιές και τσιγαρίδες.
Πολλά είναι τα έθιμα των Χριστουγέννων και της Πρωτοχρονιάς στην
ανατολική Κρήτη. Το Χριστόψωμο το φτιάχνουν οι γυναίκες με ιδιαίτερη
φροντίδα και υπομονή. Για το χριστουγεννιάτικο τραπέζι, το Χριστόψωμο
είναι ευλογημένο ψωμί. Το κόβουν ανήμερα τα Χριστούγεννα, ανταλλάσσοντας
ευχές.
ΔΩΔΕΚΑΝΗΣΑ
Κύριο φαγητό στα περισσότερα νησιά της Δωδεκανήσου ήταν και σε
γενικές γραμμές παραμένει, παράλληλα με τη γαλοπούλα τα τελευταία
χρόνια, το χοιρινό κρέας.
Σε αρκετά χωριά της Ρόδου, το σφάξιμο του
χοίρου που μεγάλωναν οι οικογένειες γινόταν σε παρέες και με ειδική
ιεροτελεστία.
Από τα Χριστουγεννιάτικα φαγητά ήταν επίσης τα παραδοσιακά «γιαπράκια» (ντολμαδάκια)
τα οποία δεν έλειπαν από το τραπέζι. Σε ό,τι αφορά τα γλυκά τόσο στη
Ρόδο όσο και στα υπόλοιπα νησιά το χαρακτηριστικό είναι οι δίπλες, οι οποίες εξακολουθούν να κατασκευάζονται και σήμερα.
Στη Νίσυρο, το βράδυ των Χριστουγέννων ο ιερέας τελεί τρισάγιο και κατόπιν προσφέρει στους πιστούς «ευλογημένα» τα οποία μόλις έφταναν στο σπίτι, τα τοποθετούσαν στο γιορτινό τραπέζι και τα έτρωγαν πρώτα.
Στον Αρχάγγελο, στη Σάλακο και σε πολλά άλλα από τα χωριά της Ρόδου, το «Χριστόψωμο»
είναι το πρόσφορο που πάνε στον παπά τα Χριστούγεννα. Το γιορτινό
τραπέζι των Χριστουγέννων στρώνεται από το βράδυ της παραμονής. Στο
κέντρο τοποθετείται το Χριστόψωμο και δίπλα το μέλι με πολλούς ξηρούς
καρπούς.
ΚΕΡΚΥΡΑ
Η Κέρκυρα, παραμονή των εορτών των Χριστουγέννων και της
Πρωτοχρονιάς, μεταμορφώνεται, φοράει τα καλά της και ντύνεται στα
κόκκινα, με τα λαμπιόνια σε κάθε παραθυρόφυλλο να μοιάζουν σα πολύτιμα
πετράδια στο φόρεμά της.
Τα κάλαντα: Σε κάθε Φιλαρμονική Εταιρεία από νωρίς
το απόγευμα, από τις αρχές του Νοέμβρη γίνεται η προετοιμασία για τη
μεγάλη μέρα. Την παραμονή των δύο εορτών Χριστουγέννων και Πρωτοχρονιάς.
Πρέπει όλα να είναι τέλεια, καθώς από νωρίς το πρωί οι Φιλαρμονικές, θα
πλημμυρίσουν την πόλη που θα γεμίσει χρώμα και μελωδία. Κάθε χρόνο
είναι σαν ένα νέο ντεμπούτο μιας μεγάλης παράστασης.
(adsbygoogle = window.adsbygoogle || []).push({});
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
