Νοέμβριος – Καλό μήνα !
Καλό μήνα σε όλους.
Από σήμερα μπήκαμε στο Νοέμβριο, τελευταίο μήνα του φθινοπώρου και προτελευταίο του έτους. Ο Νοέμβριος είναι ο ενδέκατος μήνας του πολιτικού έτους. Πριν από την μεταρρύθμιση του Ιουλίου Καίσαρα το 46 π.Χ., όταν το έτος άρχιζε τον Μάρτιο, ήταν ο ένατος (novem) μήνας στο ρωμαϊκό ημερολόγιο. Στο αρχαιοελληνικό αττικό ημερολόγιο ο Νοέμβριος ήταν ο πέμπτος κατά σειρά μήνας και ονομαζόταν «Μαιμακτηρίων» από την εορτή «Μαιμακτήρια». Τα «Μαιμακτήρια» τελούνταν προς τιμήν του «Διός Μαιμάκτου», θεού των ανέμων και των καταιγίδων, συμβόλου δηλαδή της ευμετάβλητης μετεωρολογικά εποχής.
Και σήμερα, ως τελευταίος μήνας του Φθινοπώρου, ο Νοέμβριος είναι ο βασικός προάγγελος του χειμώνα που ακολουθεί.
Στον ελληνικό λαό ο Νοέμβριος είναι γνωστός με διάφορα δημώδη ονόματα όπως: Νοέμβρης, Νιόμβρης, Νουέμβρης κ.λ.π. παραλλαγές δηλαδή του ορθού Νοέμβριος. Φέρει όμως και πιο ποικίλες προσωνυμίες που σχετίζονται με διάφορες ενέργειες, παρατηρήσεις και εργασίες του γεωκτηνοτροφικού πληθυσμού της πατρίδας μας.
Έτσι από τα διάφορα μετεωρολογικά φαινόμενα επωνυμείται ως Βροχάρης, για τις πολλές βροχές, Μπρουμάρης από την πρωινή πάχνη (πέφτει μπρούμα=λ.βλαχ. ή και από τη λατινική λέξη bruma), Ανακατεμένος από τον άστατο καιρό, Σκιγιάτης διότι αυτήν την εποχή η γη σκιάζεται περισσότερο από τους άλλους μήνες, Χαμένος για τον πολύ μικρό χρόνο δουλειάς που αφήνει η μέρα του: «μικρές οι μέρες του Σποριά κι ατέλειωτες οι νύχτες» (Γ.Δροσίνης).
Νοέμβριος – Καλό μήνα !
Από τις γεωργικές εργασίες του μηνός, που είναι όλες επείγουσες, ιδιαίτερα αυτή της σποράς των σιτηρών, ο Νοέμβριος ονομάζεται: Σποριάς, Σπαρτός,Σπορίτης, Σπορέας, Σποριάρης κ.α. Μεσοσπορίτης (ο γεωργός έως τα Εισόδια της Θεοτόκου (21) πρέπει να έχει σπείρει τουλάχιστον τα μισά, γι’αυτό και το λαϊκό όνομα της γιορτής είναι: της Παναγίας της Μεσοσπορίτισσας), Νιαστής για τα τελευταία νεάσματα ή υνάσματα (οργώματα) της γης, κ.λ.π.
Από τις ποιμενικές ενασχολήσεις πήρε το όνομα Παχνιστής, για το κλείσιμο πια των ζώων στο παχνί
Ο Νοέμβριος προσωνυμείται επίσης και από τις γιορτές των αγίων του. Για παράδειγμα:
Αρχαγγελίτης, Αϊστράτηγος, Αϊ-Ταξιάρχης, από τη γιορτή των Ταξιαρχών Μιχαήλ και Γαβριήλ (8).
Αγιομηνάς από τη γιορτή του Αγίου Μηνά (11) που ήταν μεγάλη γιορτή για τους τσοπάνηδες (αλλά και παρετυμολογικά Μηνάς – μηνώ = παραγγέλλω, φανερώνει δηλαδή τα κλοπιμαία και εν γένει τα απολεσθέντα πρόβατα κ.λ.π.).
Αϊφιλιππιάτης, Αϊγιλιππίτης από τη γιορτή του Αγίου Φιλίππου (14) κατ’ εξοχήν προστάτη των γεωργών και σημαντικό ορόσημο για διάφορες εθιμικές ενέργειες και πράξεις. Η γιορτή είχε και οριακό ρόλο για την τέλεση των γάμων, ενώ ονομάζεται και Μικρή Αποκριά ενόψει της 40ήμερης νηστείας (15/11 – 24/12) για τα Χριστούγεννα.
Αντριάς από τη γιορτή του Αγίου Ανδρέα.
Ακόμη τον Νοέμβριο ανοίγουν τα κρασιά. Βασικά ορόσημα αποτελούν οι γιορτές του Αγίου Γεωργίου του Μεθυστή (3)* και του Αγίου Μηνά (11) που προσωνυμούν επίσης τον μήνα με τις ονομασίες Μεθυστής και Κρασομηνάς.
«Τι είναι αυτό ο κόκκινο νερό, αφεντικό – δε μου λες; Ένα παλιοκούτσουρο
πετάει βλαστούς, κρέμουνται κάτι ξινά μπιχλιμπίδια, κι ο καιρός περνάει, ο ήλιος
τα ψήνει, γίνουνται γλυκά σαν το μέλι, και τα λέμε τότε σταφύλια’ τα πατούμε,
βγάζουμε το ζουμί τους, το βάζουμε στα βαρέλια, βράζει μοναχό του, το ανοίγουμε
του Αι-Γιώργη του Μεθυστή τον Οχτώβρη, και βγαίνει το κρασί!»…
( Βίος και Πολιτεία του Αλέξη Ζορμπά, Ν. Καζαντζάκη)
Νοέμβριος – Καλό μήνα !
*Με την ίδια επωνυμία Μεθυστής ή Σποριάρης διακρίνεται επίσης ο «μικρός» ή «φτωχός» Άγιος Γεώργιος (3), από τον μεγάλο συνώνυμό του τον Τροπαιοφόρο Άγιο Γεώργιο (23 Απριλίου). Λέγεται Σποριός ή Σποριάρης επειδή σε πολλές περιοχές γίνεται τη μέρα της γιορτής του η προετοιμασία του σπόρου και αρχίζει η σπορά.
Παροιμίες για το Νοέμβριο:
Άη- Μηνάς εμήνυσε του πάππου του χειμώνα: -Έρχομαι ή δεν έρχομαι και τ’ Άη- Φιλίππου αυτού είμαι.
Αν τ’ Άη Φιλίππου λείπω, τ’ Άγια, των Αγιών δε λείπω.
Η Πούλια βασιλεύοντας το μήνυμα της στέλνει. Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους.
Νοέμβρη οργώματα κι ελιές, δεν απολείπουν οι δουλειές.
Ο άη- Μηνάς εμήνυσε, πούλια μη ξημερώσει.
Ο Νοέμβρης έκλεισε, τα ζευγάρια είν’ στο στάβλο κι ούτε ζευγάς στον κάμπο.
Ο Νοέμβρης σαν θα έλθει τα γομάρια μέσα κλείνει.
Όποιος σπείρει τον Νοέμβρη ούτε σπόρο δεν Θα πάρει.
Όταν έρθει ο Νοέμβρης σιγομπαίνει ο χειμώνας.
Ούτε τσοπάνος στα βουνά ούτε ζευγάς στους κάμπους.
Σ’ τσι τριάντα, τ’ Αγι-Αντριός, αντριεύεται το κρύο.
Της ελιάς το φύλλο κι αν χαθεί, πάλι θε να ξαναβρεθεί.
Το Νοέμβρη και Δεκέμβρη φύτευε καταβολάδες.
Τον Οκτώβρη τα κουδούνια, το Νοέμβρη παραμύθια.
Του Σαρανταμέρου η μέρα «καλημέρα» – «καλησπέρα».
