Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.Το θαύμα που άλλαξε τον κόσμο
Oταν μιλάμε για τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου αναφερόμαστε στο μήνυμα που δόθηκε από τον αρχάγγελο Γαβριήλ προς τη Μαριάμ για την γέννηση του Χριστού. Για τους Ελληνες σημαίνει και την έναρξη του αγώνα κατά των Τούρκων του 1821.
Ο Ευαγγελισμός στο κατά Λουκάν Ευαγγέλιο περιγράφεται ως ακολούθως:
Σύμφωνα με τον Ευαγγελιστή Λουκά το γεγονός του Ευαγγελισμού έλαβε χώρα στη Ναζαρέτ, το ασήμαντο αυτό χωριό που δεν συναντάμε ούτε στην Παλαιά Διαθήκη, ούτε στο Ταλμούδ, ούτε στα κείμενα του Ιώσηπου. Η περιφρονημένη αυτή περιοχή, αποτελεί την πατρίδα των γονέων της Μαρίας (Μαριάμ) και της ίδιας της μητέρας του Ιησού και πιθανόν και του μνήστορος Ιωσήφ. Τελικά όμως, η Ναζαρέτ τιμήθηκε ιστορικά ως η ιδιαίτερη πατρίδα του Ιησού Χριστού, του επονομαζόμενου και “Ναζωραίου”.
Σύμφωνα με την παράδοση και στοιχεία που αντλούνται από πολλά απόκρυφα κείμενα, το κορίτσι που έμελλε να γίνει η μητέρα του Ιησού Χριστού, έζησε σ’ ένα φτωχικό σπίτι της Ναζαρέτ, όπου η καθημερινή ζωή της περιελάμβανε μεταξύ άλλων, τις πνευματικές ενασχολήσεις που επέβαλλε το τυπικό της ιουδαϊκής θρησκείας (προσευχή, μελέτη των Γραφών, συμμετοχή στις λατρευτικές εκδηλώσεις της Συναγωγής). Ο Λουκάς άλλωστε, περιγράφει τη Μαρία ως μια ευσεβή Ιουδαία.
Τον έκτο μήνα από την σύλληψη του Προδρόμου, ο Αρχάγγελος Γαβριήλ, σταλμένος από τον θεό, συναντά την Μαρία στο μέρος όπου διέμενε και της απευθύνει τον χαιρετισμό: “Χαίρε, κεχαριτωμένη ο Κύριος μετά σου”.
Το “χαίρε” του αγγέλου δεν είναι ένας απλός χαιρετισμός, αλλά θυμίζει τις επαγγελίες για την έλευση του Κυρίου στην αγία πόλη του. Στον χαιρετισμό αυτό, η Μαρία αντιδρά φυσιολογικά για ένα κορίτσι περίπου δεκατεσσάρων ετών, που θα είχε σχεδόν μηδενικές κοινωνικές συναναστροφές.
Οι λέξεις του Γαβριήλ “κεχαριτωμένη”, “ευλογημένη συ εν γυναιξίν” δεν είναι από αυτές που συνήθιζε να ακούει ένα κορίτσι αντίστοιχης ηλικίας και κοινωνικής θέσης. Αρχίζει έτσι να διερωτάται “ποταπός είη ο ασπασμός ούτος”, δηλ. ποιας προέλευσης (θείας ή μή) ήταν αυτός ο χαιρετισμός, συνετιζόμενη ίσως από το παράδειγμα της σχετικής εμπειρίας που είχε η Εύα στον παράδεισο.
Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.Το θαύμα που άλλαξε τον κόσμο
Ο άγγελος, βλέποντας τον δισταγμό της, την καθησυχάζει με τη φράση “Μή φοβού”, που παρόμοιες συναντάμε συχνά στην Παλαιά και στην Καινή Διαθήκη σε γεγονότα θείων αποκαλύψεων . Αμέσως μετά της δηλώνει ότι βρήκε χάρη από το Θεό, πράγμα που δείχνει πως η Μαρία συγκαταλέγεται πλέον ανάμεσα σε εκείνα τα πρόσωπα που έγιναν αποδέκτες της εύνοιας του Θεού .
Ακολούθως, ο Γαβριήλ φανερώνει το περιεχόμενο της ευαγγελίας του. Η Μαρία πρόκειται να φέρει στον κόσμο ένα γιο τον οποίο θα ονομάσει Ιησού και ο οποίος “έσται μέγας” και θα αναγνωριστεί από όλους ως “υιός υψίστου”. Για να δηλωθεί πως ο υιός αυτός θα είναι ο αναμενόμενος Μεσσίας, αναφέρει την καταγωγή του εκ του Δαυίδ όπως προείπαν οι προφήτες και το αιώνιο της Βασιλείας του κατά τον Δανιήλ: “δώσει αυτώ Κύριος ο Θεός τον θρόνον Δαυίδ τού πατρός αυτού, και βασιλεύσει επί τον οίκον Ιακώβ εις τους αιώνας, και της βασιλείας αυτού ουκ έσται τέλος” .
Αμέσως μετά, η Μαρία εφράζει μια εύλογη απορία, που δείχνει ότι ο Λουκάς αποδίδει μεγάλη σημασία στην παρθενία της Μαρίας, όπως και σ’ όλο του το έργο άλλωστε ενδιαφέρεται για την εγκράτεια και για την παρθενία . Αναφέρει βέβαια το γάμο της Μαρίας με τον Ιωσήφ , γιατί βλέπει στο γεγονός αυτό τη βάση της μεσσιανικής νομιμότητας του Ιησού (3:23 εξ) καθώς η αποκάλυψη του θεού, ανταποκρίνεται πάντοτε στα συγκεκριμένα δεδομένα της ιστορίας.
Ο “γάμος” της με τον Ιωσήφ έδωσε την αναγκαία νομιμότητα στα γεγονότα που επακολούθησαν, χωρίς καμιά υποψία και μομφή. Μέσα στο μυστήριο αυτό της γέννησης του Ιησού, πίσω από το ιστορικό και κοινωνικό προσκήνιο, υπάρχει και μια άλλη αλληλουχία πραγμάτων, εκείνη που ανήκει σε μιας άλλης φύσεως πραγματικότητα, που δεν είναι θεατή και αποδεκτή από όλους. Στα ιερά κείμενα η αλληλουχία αυτή εκφράζεται με την επισήμανση ότι ο Ιησούς ήταν μόνο “ο υιός της Μαρίας” και απλώς “ενομίζετο” ως υιός του Ιωσήφ .
Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.Το θαύμα που άλλαξε τον κόσμο
Ο Λουκάς τονίζει για τη νεαρή σύζυγο ότι είναι παρθένος και αυτό φαίνεται από την αντίρρηση που απευθύνει στον άγγελο, όταν της αναγγέλλει ότι θα γίνει η μητέρα του Μεσσία: “Πώς έσται μοι τούτο, επεί άνδρα ου γινώσκω;” που σημαίνει: “πως θα γίνει αυτό, αφού ως τώρα δεν έχω συζυγικές σχέσεις”.
Ο Λουκάς υπαινίσσεται πως η Μαρία ρωτάει όχι από απιστία αλλά για να μάθει τον τρόπο, αφού την ερώτησή της δεν ακολουθεί κάποιο αντίστοιχο επιτίμιο όπως στον Ζαχαρία που έδειξε να μην πιστεύει την γέννηση του Προδρόμου .
Καταλαβαίνει ίσως η Μαρία πως θα γίνει αμέσως μητέρα, όπως άλλωστε συνέβη στη μητέρα του Σαμψών που συνέλαβε μόλις ο άγγελος της ανήγγειλε τη μητρότητα της . Το ερώτημά της Μαρίας, οδηγεί τον Γαβριήλ να της αναγγείλει την παρθενική σύλληψη του Ιησού με τρόπο υπερφυσικό. Για την πλειοψηφία των χριστιανών, ο στίχος “Πνεύμα άγιον επελεύσεται επί σε και δύναμις υψίστου επισκιάσει σοι διό και το γεννώμενον άγιον κληθήσεται υιός Θεού” ερμηνεύεται “Τριαδολογικά”, που σημαίνει ότι αναγνωρίζονται στον στίχο αυτόν δρώντα τα τρία πρόσωπα της Αγίας Τριάδας: Ο Πατέρας (δύναμις υψίστου), ο Υιός (υιός Θεού) και το Άγιο Πνεύμα (Πνεύμα άγιον επελεύσεται).
Κατόπιν, ο άγγελος συνεχίζει, και ως πιστοποίηση της δύναμης του Θεού για το θέμα αυτό της σύλληψης, φέρνει το παράδειγμα της Ελισσάβετ η οποία αν και ήταν σε προχωρημένη ηλικία ήταν ήδη στον έκτο μήνα της κυοφορίας της.
Στο τέλος της Ευαγγελικής περικοπής, ένα σημαντικό, θεολογικό μήνυμα περιέχεται: ο Γαβριήλ τελείωσε μεν την ευαγγελία του προς την Παρθένο, όχι όμως και την αποστολή του. Περιμένει τη συγκατάθεση της Μαρίας.
Για τον Λουκά, ούτε μια τέτοια σπουδαία ενέργεια του Θεού δεν αφαιρεί από τον άνθρωπο το χάρισμα της συνδημιουργίας: “Ευτυχισμένη Μαρία, ο κόσμος όλος περιμένει τη συγκατάθεσή σου” αναφέρει ο ιερός Αυγουστίνος. Πράγματι, η μητρότητα αυτή είναι θεληματική. Μπροστά στην απροσδόκητη κλήση που της αναγγέλλει ο Γαβριήλ, η Μαρία ενδιαφέρεται να καταλάβει το κάλεσμα του Θεού. Όταν η Μαρία διαφωτίζεται πλήρως, δέχεται, και η διακονία της, είναι προπάντων ελευθερία.
Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.Το θαύμα που άλλαξε τον κόσμο
Ο Ευαγγελισμός στα απόκρυφα χριστιανικά κείμενα
Καθώς τα τέσσερα κανονικά Ευαγγέλια επικεντρώνουν την προσοχή τους στα βασικά γεγονότα της ζωής, του θανάτου και της ανάστασης του Χριστού και στο μήνυμα που απορρέει από τα γεγονότα αυτά, για τη Μαρία δεν γίνεται λόγος αυτοτελώς, αλλά πάντα σε σχέση με τον Ιησού οπότε και οι βιογραφικές πληροφορίες των Ευαγγελίων είναι περιορισμένες. Στην παράδοση της Ορθόδοξης Εκκλησίας, πολλές βιογραφικές πληροφορίες για την Μαρία προέρχονται από τα λεγόμενα απόκρυφα χριστιανικά κείμενα.
Το αρχαιότερο και σημαντικότερο από τα απόκρυφα, το ονομαζόμενο Πρωτευαγγέλιον Ιακώβου προέρχεται από το δεύτερο μισό του 2ου αιώνα, πιθανώς από την Αίγυπτο.
Σύμφωνα με το κείμενο αυτό, ένας άγγελος ευαγγελίζεται τη Μαρία, ενώ βρίσκεται στο φρέαρ με το σταμνί της, ότι θα συλλάβει με τη δύναμη του Θεού και θα γεννήσει γιο. Η σκηνή αυτή ονομάζεται “Ευαγγελισμός παρά το φρέαρ” και επαναλαμβάνεται όταν η Μαρία επέστρεψε στο σπίτι της. Το γεγονός υποτίθεται ότι συνέβη όταν ήταν δεκαέξι ετών.
Επίσης, ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου, περιγράφεται αλλά με πιο έντονο και μυστηριώδη τρόπο, στο απόκρυφο Ευαγγέλιο Βαρθολομαίου, του 4ου μ.Χ. αιώνα:
Συγκεντρώνονται οι απόστολοι για να ρωτήσουν πως συνέλαβε η Μαρία τον Κύριο. Διστάζουν όμως και τελικά την πλησιάζει ο Βαρθολομαίος και τη ρωτάει “πως συνέλαβες τον ασύλληπτο, πως βάσταξες αυτόν που είναι αβάσταχτος;”. Ή Μαρία απαντά ότι την πλησίασε ο άγγελος και τότε “το καταπέτασμα του Ναού σχίστηκε και έγινε ένας πολύ μεγάλος σεισμός […] Εκείνος άπλωσε το χέρι του και με σήκωσε. Κοίταξα ψηλά στον ουρανό και ήρθε ένα σύννεφο δροσιάς και με ράντισε […]”.
Ο άγγελος τότε πήρε ένα ψωμί “και το έβαλε πάνω στο βωμό του ναού και έφαγε απ’ αυτό πρώτα ο ίδιος και έδωσε επίσης και σε μένα […] και…ένα ποτήρι γεμάτο κρασί και ήπιε πρώτα ο ίδιος και έδωσε κατόπιν σε μένα”.
Καθώς η Μαρία έλεγε αυτά “εμφανίσθηκε όμως ο Κύριος ξαφνικά και είπε στη Μαρία. Μη φανερώσεις τούτο το μυστήριο, ειδάλλως ολόκληρη η κτίση σήμερα θα φτάσει στο τέλος της”.
Στη διάρκεια των αιώνων, από το σύνολο των απόκρυφων κειμένων, άλλα καταδικάστηκαν από την Εκκλησία και άλλα, παρά το ότι συγκρινόμενα προς τα κανονικά Καινοδιαθηκικά κείμενα υπολείπονταν σαφώς από πλευράς θεολογικής εμβάθυνσης, έγιναν αγαπημένα λαϊκά αναγνώσματα ή ενέπνευσαν έργα τέχνης όπως οι σκηνές από την παιδική ηλικία της Μητέρας του Ιησού και την κοίμησή της. Παρόλα αυτά, το σύνολο των αποκρύφων δεν προσφέρει ουσιαστικά κανένα νέο στοιχείο, αλλά κυρίως αναλύει γεγονότα που δεν τυγχάνουν εκτεταμένης αναφοράς στα κανονικά Ευαγγέλια.
Ο Ευαγγελισμός στο Κοράνιο
Ενδιαφέρον παρουσιάζει η διήγηση σχετικά με τη μητέρα του Χριστού και τον ίδιο τον Ιησού στο Κοράνιο .
Και να διηγηθείς στο Βιβλίο (το Κοράνιο) (την ιστορία) της Μαριάμ, όταν είχε αποσυρθεί από την οικογένεια της, σε ένα τόπο στα Ανατολικά. Είχε τοποθετήσει ένα προπέτασμα (για να προφυλάξει τον εαυτό της) απ’ αυτούς.
Τότε στείλαμε σ’ αυτήν το πνεύμα μας (έναν άγγελο) που παρουσιάστηκε μπροστά της σαν ένα τέλειο ανθρώπινο πλάσμα. Εκείνη είπε: “Αναζητώ καταφύγιο, από σένα, στον οικτίρμονα (Αλλάχ) άν (τον) φοβάσαι (μη με πλησιάζεις)” . Εκείνος είπε: “Είμαι μόνο αγγελιοφόρος του Κυρίου (και φέρνω την είδηση) ότι θα αποκτήσεις έναν αναμάρτητο γιο”. Εκείνη είπε: “Πώς θα έχω γιό, εφόσον κανένα ανθρώπινο πλάσμα δεν μ’ έχει αγγίξει, κι ούτε είμαι ακόλαστη;” .
Εκείνος είπε: “Έτσι (θα γίνει) είπε ο Κύριος σου, αυτό για μένα είναι εύκολο. Και (επιθυμία μας είναι) να τον προσδιορίσουμε σαν ένα θεϊκό σημείο για τους ανθρώπους και έλεος από μας. Είναι κάτι που (έτσι) έχει θεσπιστεί. Έτσι συνέλαβε και αποσύρθηκε μαζί του σ’ ένα απόμακρο μέρος.
Ευαγγελισμός της Θεοτόκου.Το θαύμα που άλλαξε τον κόσμο
